Akullnaja e “Ditës së Fundit” po shkrihet me shpejtësi, shkencëtarët kanë prova se kur filloi dhe pse

Shkencëtarët janë kthyer pas në kohë për të rindërtuar jetën e “Akullnajës së Ditës së Gjykimit” të Antarktidës, e emërtuar në mënyrë të tillë pasi rënia e saj mund të shkaktojë një rritje katastrofike të nivelit të detit.

Ata kanë zbuluar se akullnaja filloi të tërhiqej me shpejtësi në vitet 1940, sipas një studimi të ri që ofron një pasqyrë alarmante për shkrirjen e ardhshme. Akullnaja Thwaites në Antarktidën Perëndimore është më e gjera në botë dhe përafërsisht me madhësinë e Floridës. Shkencëtarët e dinin se ajo po shkrinte me një ritëm të përshpejtuar që nga vitet 1970, por për shkak se të dhënat satelitore shkojnë vetëm disa dekada, ata nuk e dinin saktësisht se kur filloi shkrirja e konsiderueshme.

Tani ka një përgjigje për këtë pyetje, sipas një studimi të botuar të hënën në revistën Proceedings of the National Academy of Sciences. Duke analizuar bërthamat e sedimenteve detare të nxjerra nga poshtë dyshemesë së oqeanit, studiuesit zbuluan se akullnaja filloi të tërhiqej ndjeshëm në vitet 1940, me gjasë të nisur nga një ngjarje shumë e fortë El Niño – një luhatje natyrore klimatike që tenton të ketë një ndikim ngrohjeje.

Që atëherë, akullnaja nuk ka qenë në gjendje të rikuperohet, gjë që mund të pasqyrojë ndikimin në rritje të ngrohjes globale të shkaktuar nga njerëzit, sipas raportit. Ajo që ndodh me Thwaites do të ketë jehonë globale. Akullnaja tashmë kontribuon me 4% të rritjes së nivelit të detit pasi hedh miliarda tonë akull në vit në oqean. Rënia e plotë e tij mund të rrisë nivelin e detit me më shumë se 0.7 metër. Por ai gjithashtu luan një rol jetik në stabilitetin e Akullit të Antarktikut Perëndimor, duke vepruar si një tapë që mban pjesën e madhe të akullit pas saj. Rënia e Thwaites do të minonte stabilitetin e shtresës së akullit, e cila mban mjaftueshëm ujë për të rritur nivelin e detit me të paktën 10 metra, duke shkaktuar përmbytje katastrofike globale.

Gjetjet e studimit përputhen me kërkimet e mëparshme në akullnajën fqinje të Pine Island, një nga rrjedhat më të mëdha të akullit në Antarktidë, që shkencëtarët zbuluan gjithashtu se filloi të tërhiqej me shpejtësi në vitet 1940. Kjo e bën kërkimin të rëndësishëm, tha Julia Wellner, profesoreshë e asociuar e gjeologjisë në Universitetin e Hjustonit dhe një nga autorët e studimit. Ajo që po ndodh me Thwaites nuk është specifike për një akullnajë, por pjesë e kontekstit më të madh të një klime në ndryshim, tha ajo për CNN.

“Nëse të dyja akullnajat po tërhiqen në të njëjtën kohë, kjo është një provë e mëtejshme se ato në të vërtetë po detyrohen nga diçka,” tha Wellner.

Për të krijuar një pamje të jetës së Thwaites gjatë gati 12,000 viteve të fundit, shkencëtarët morën një anije akullthyese afër buzës së akullnajës për të mbledhur bërthamat e sedimentit të oqeanit nga një sërë thellësish. Këto bërthama ofrojnë një afat kohor historik. Çdo shtresë jep informacion rreth oqeanit dhe akullit që daton mijëra vjet më parë. Duke skanuar dhe datuar sedimentet, shkencëtarët ishin në gjendje të përcaktonin se kur filloi shkrirja e konsiderueshme.

Nga ky informacion, ata besojnë se tërheqja e Thwaites u nis nga një El Niño ekstrem që ndodhi në një kohë kur akullnaja ka të ngjarë të ishte tashmë në një fazë shkrirjeje, duke e rrëzuar atë jashtë ekuilibrit. “Është disi sikur të shkelmohen kur tashmë je i sëmurë, do të ketë një ndikim shumë më të madh,” tha Wellner. Gjetjet janë alarmante sepse ato sugjerojnë se sapo të shkaktohen ndryshime të mëdha, është shumë e vështirë t’i ndalosh ato, tha James Smith, një gjeolog detar në Antarktikun Britanik dhe një bashkautor i studimit.

“Pasi të vihet në lëvizje një tërheqje e shtresës së akullit, ajo mund të vazhdojë për dekada, edhe nëse ajo që filloi nuk përkeqësohet”, tha ai për CNN.

Ndërsa tërheqje të ngjashme kanë ndodhur shumë më larg në të kaluarën, shtresa e akullit u rikuperua dhe u ripërtëri, tha Smith. Por këto akullnaja “nuk tregojnë shenja rikuperimi, gjë që ka të ngjarë të pasqyrojë ndikimin në rritje të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu”.

Ted Scambos, një akullnajalog në Universitetin e Kolorados Boulder, i cili nuk ishte i përfshirë në hulumtim, tha se studimi konfirmon dhe shton detaje në të kuptuarit tonë se si filloi tërheqja e Thwaites. Një sistem që tashmë ishte afër të qenit i paqëndrueshëm “mori një goditje të madhe nga një ngjarje kryesisht natyrore”, tha Scambos, duke iu referuar El Niño. “Ngjarjet e mëtejshme që lindin më shumë nga prirja e ngrohjes së klimës i çuan gjërat më tej dhe filluan tërheqjen e përhapur që po shohim sot,” tha ai për CNN.

Martin Truffer, një profesor i fizikës në Universitetin e Alaskës Fairbanks, tha se hulumtimi tregon nëse një akullnajë është në një gjendje të ndjeshme, “një ngjarje e vetme mund ta rrëzojë atë në një tërheqje nga e cila është e vështirë të rikuperohet”.

“Njerëzit po ndryshojnë klimën dhe ky studim tregon se ndryshimet e vogla të vazhdueshme në klimë mund të çojnë në ndryshime hap pas hapi në gjendjen e akullnajave,” tha Truffer, i cili nuk ishte i përfshirë në hulumtim.

Antarktida quhet nganjëherë “gjigandi i fjetur”, sepse shkencëtarët ende po përpiqen të kuptojnë se sa i prekshëm mund të jetë ky kontinent i akullt dhe i izoluar ndërsa njerëzit ngrohin atmosferën dhe oqeanet.

Wellner është një gjeologe – ajo fokusohet në të kaluarën dhe jo në të ardhmen – por ajo tha se ky studim jep një kontekst të rëndësishëm dhe alarmues për atë që mund të ndodhë me akullin në këtë zonë jetike të Antarktidës.

Ajo tregon se edhe nëse një shkas për shkrirjen e shpejtë ka përfunduar, kjo nuk do të thotë se përgjigja ndalon. “Pra, nëse akulli është tashmë në tërheqje sot,” tha ajo, “vetëm sepse ne mund të ndalojmë ngrohjen, ai mund të mos ndalojë tërheqjen e tij.”/OraNews