A jeni fëmija i madh i përgjegjshëm, fëmija i mesëm i anashkaluar apo foshnja rebel?
jeni fëmija i madh i përgjegjshëm, fëmija i mesëm i anashkaluar apo foshnja rebel? Për ata që i përmbahen teorisë se rendi i lindjes ndikon në personalitet, përgjigjia e kësaj pyetjeje mund të mbajë “çelësin” se kush jeni ju si person. Në festa, darka familjare, seanca terapie, njerëzit mund të përdorin rendin e lindjes si një lloj treguesi për tiparet e personalitetit, si për shembull egoizmin e një fëmije të vetëm, apo luftën për vëmendje të një fëmije të mesëm.
Edhe pse përvojat tuaja personale tregojnë mirë se rendi i lindjes formon personalitetin rreth jush, psikologët po kërkojnë ta ndryshojnë këtë. Ja pse është koha për të hequr këto stereotipe.
Origjina e teorisë psikologjike të rendit të lindjes
Ideja që renditja e lindjes ndikon në personalitetin e një fëmije mund të jetë po aq e vjetër sa vetë njerëzit. Në fund të fundit, shoqëri të ndryshme i kanë privilegjuar—ose anashkaluar—njerëzit prej kohësh, bazuar në vendin që kanë në familjen e tyre.
Në shumë shoqëri të lashta, për shembull, ardhja e një fëmije të parë – dhe kështu kalimi i një prindi në kryefamiljarin – shpesh përkthehet në një status më të lartë shoqëror. Gjithashtu kryheshin ceremoni tradicionale për të.
Rendi i lindjes ka përcaktuar gjithashtu prej kohësh të drejtat e trashëgimisë dhe linjat mbretërore të trashëgimisë, si në monarkinë britanike, e cila prej kohësh kërkon një “trashëgimtar” të parëlindur dhe një ose më shumë “rezerva” si zëvendësues nëse diçka i ndodh trashëgimtarit.
Por teoria psikologjike e rendit të lindjes nuk u zhvillua deri në fillim të shekullit të 20-të, kur psikologu Alfred Adler teorizoi se rendi i lindjes ndikoi jo vetëm në statusin social, por edhe në zhvillimin dhe personalitetin e fëmijës. I njohur si babai i psikologjisë individuale, Adleri teorizoi se “plejada familjare” e një individi rezulton në tipare të parashikueshme të personalitetit. “Pozicioni në familje lë një vulë të pashlyeshme në stilin e jetës së individit,” shkroi Adler në 1931.
Sipas Adlerit, lindja e një vëllai ose motre i privon fëmijët më të mëdhenj nga vëmendja e pandarë e prindërve të tyre – dhe si rezultat ata janë neurotikë, më të prirur ndaj konservatorizmit dhe të prirur për të imituar të moshuarit. Fëmijët e dytë janë konkurrues që tërheqin vëmendjen, ndërsa fëmijët më të vegjël janë të përkëdhelur dhe dembelë. Së fundi, ai teorizoi se njerëzit që rriten pa vëllezër e motra kanë një lloj “kompleksi” dhe janë në rivalitet me babain e tyre.
I famshëm për leksionet e tij ndërkombëtare, tekstet e njohura të psikologjisë dhe teknikat psikoterapeutike, ndikimi i Adlerit ende kumbon në të gjithë fushën e psikologjisë – dhe si rezultat, gjenerata të tëra psikologësh ndërmorën kërkime që u përpoqën të provonin teorinë e tij të rendit të lindjes.
Çfarë thotë studimi në të vërtetë për rendin e lindjes
Studimet e kryera që nga koha e Adlerit kanë gjetur lidhje midis renditjes së lindjeve dhe gjithçkaje, nga arritja arsimore te seksualiteti deri te suksesi i fëmijëve të mesëm në sportet ekipore.
Frank Sulloway, një nga avokatët modernë më të shquar të teorisë, pa të rriturit dhe karrierën e tyre në vitet 1990 dhe 2000 për të vlerësuar ndikimin e rendit të lindjes. Ai gjeti një tendencë për kërkime konservatore midis shkencëtarëve të famshëm të parëlindur, me kërkime më radikale, të tilla si teoria e evolucionit dhe relativiteti, më e zakonshme midis shkencëtarëve të famshëm të lindur më vonë në rendin e tyre familjar. Ai gjeti gjithashtu dallime midis strategjive ushtarake dhe politike midis të parëlindurve militantë si Maximilien Robespierre dhe metodave të moderuara, jo të dhunshme midis të lindurve të famshëm të mesëm.
Por studimet më të zbatueshme për zhvillimin e personalitetit shohin tiparet e personalitetit të çiltërsisë, ndërgjegjes, ekstroversionit, pëlqimit dhe neurotizmit. Dhe studimet më të fundit të rendit të lindjes rrezojne disi teorinë se rendi juaj i lindjes mund të formësojë personalitetin tuaj.
Rodica Damian, një profesoreshë e asociuar e psikologjisë në Universitetin e Hjustonit, kreu një nga studimet më të mëdha të tilla në vitin 2015, duke përdorur të dhëna nga një studim i mbi 440,000 nxënësve të shkollave të mesme amerikane. Pas kontrollit për statusin socio-ekonomik, seksin dhe moshën, studimi tregoi se “lidhja midis rendit të lindjes dhe tipareve të personalitetit është aq afër zeros sa ndoshta nuk e mendoni”, thotë ajo./gsh
