Nëse misioni i shtypit është të raportojë atë që të fuqishmit nuk duan të dihet, kjo është pikërisht ajo që kanë bërë Navalny dhe Assange.
Ndërsa bota mban zi për kritikun e Putinit dhe themeluesi i WikiLeaks përballet me ekstradimin në SHBA, gazetari spanjoll Juan Carlos Laviana argumenton se megjithëse këta burra mund të mos jenë gazetarë “të zakonshëm”, ata të dy përdorën mjete investigative dhe aftësi teknologjike për të hedhur dritë mbi ata në pushtet. Dhe kishin të drejtë.
Prokurorët amerikanë argumentuan para Gjykatës së Lartë të Mbretërisë së Bashkuar në fund të muajit të kaluar se themeluesi i WikiLeaks, Julian Assange nuk është një “gazetar i zakonshëm”. Megjithatë, kuptimi i tyre për “gazetarin e zakonshëm” mbetet i paqartë, në epokën tonë të re ku praktika e gazetarisë shtrihet shumë përtej medias tradicionale.
E njëjta gjë mund të thuhet për Alexei Navalny, një informator i kthyer në aktivist, i cili u vra së fundmi ndërsa ishte i burgosur i autoriteteve ruse. Lidhja midis rasteve është e dukshme. Gruaja e Assange, Stella, i tha shtypit britanik se bashkëshorti i saj ishte në gjendje të rëndë shëndetësore dhe se jeta e tij do të ishte në rrezik nëse ai ekstradohej dhe burgosej në SHBA.
Rëndësia e pretenduar e krimeve të tyre, pa i ngatërruar ato, po përhapin informacione të pakëndshme për pushtetarët. E pakëndshme për Kremlinin në një rast, e pakëndshme për Departamentin e Mbrojtjes dhe Departamentit të Shtetit të SHBA-së në tjetrin. Dhe në të dyja rastet, informacioni rezultoi i vërtetë.
Ajo që kemi këtu është gazetari e pastër dhe e thjeshtë investigative dhe denoncuese. Nëse do të kishin kryer një krim, ata do të mbroheshin nga mbizotërimi i së drejtës për lirinë e shprehjes dhe në asnjë mënyrë nuk meritojnë një dënim të përjetshëm — aq më pak me vdekje. Kjo ishte pas një tentative helmimi në vitin 2020 që për pak i kushtoi jetën. Në atë kohë, presidenti Vladimir Putin tha se nëse shërbimet ruse të sigurisë do të ishin përgjegjëse për helmimin, lideri i opozitës nuk do të ishte gjallë. Këtë herë ai ka vdekur, ndaj duhet të kenë qenë ata.
Assange ka pritur vendimin e Gjykatës së Lartë të Mbretërisë së Bashkuar për ekstradimin për pesë vjet në një burg në Londër. Kjo është përveç shtatë viteve që ai u strehua në ambasadën e Ekuadorit në Londër. Nëse jepet ekstradimi në SHBA, ai mund të dënohet deri në 175 vjet burg bazuar në 17 akuzat për spiunazh që ai përballet atje, shumë prej tyre të mbuluara nga ligjet e luftës.
Dy gazetarë
Askush nuk dyshon që Assange është gazetar, sado jo i zakonshëm që të jetë. Nuk e dimë nëse ai ka punuar për një fuqi armike apo nëse ka pasur objektiva të tjera përveç shpërndarjes së informacionit të vërtetë me interes publik.
Ajo që bëri gazetari australian ishte gjetja e agjencisë së informacionit WikiLeaks, e cila, falë mjeteve të reja në internet, merr dhe shpërndan informacionin përkatës. Ajo ka publikuar qindra mijëra dokumente, duke përfshirë disa që vërtetojnë abuzimin e ushtrisë amerikane ndaj civilëve gjatë luftërave në Afganistan dhe Irak. Gazetat në mbarë botën ndanë zbulimet e tij. A duhet të shkojë edhe Uashingtoni pas tyre?
Nuk ka dyshim as që Navalny është një gazetar, një gazetar i pazakontë. Javën e kaluar, revista prestigjioze Columbia Journalism Review renditi mjaft argumente në faqen e saj të internetit për ta vërtetuar këtë.
Putin e vrau Navalnin për shkak të aftësisë së tij për t’i kontaktuar njerëzit me të vërtetën.”
Masha Gessen, një gazetare në The New Yorker, shkroi për shembull se, pasi kishte përqafuar politikën etno-nacionaliste, Navalny “gjeti axhendën e tij dhe zërin e tij politik në dokumentimin e korrupsionit”.
I frustruar që shumica e mediave ruse ishin të censuruara dhe të kontrolluara nga Putini, ai krijoi median e tij investigative në internet. Puna e tij krijoi “një brez të tërë mediash investigative ruse të pavarura, shumë prej të cilave vazhdojnë të punojnë në mërgim”.
Për Anne Applebaum, gazetare e njohur në The Atlantic, “dhurata e jashtëzakonshme” e Navalny ishte se “ai mund të merrte faktet e thata të kleptokracisë – numrat dhe statistikat që zakonisht pengojnë edhe gazetarët më të mirë financiarë – dhe t’i bënte ato argëtuese”. Putini e vrau atë për shkak të aftësisë së tij për t’i arritur njerëzit me të vërtetën, dhe për shkak të talentit të tij për të thyer mjegullën e propagandës që tani verbon bashkatdhetarët e tij, dhe disa nga tanët gjithashtu.
Sekretet shtetërore
Të dy rastet janë të pakëndshme për fuqitë – Navalny do të vazhdojë të jetë i tillë pas vdekjes së tij, pasi Putini e ka bërë atë martir. Udhëheqësit argumentojnë se burrat rrezikojnë sigurinë kombëtare. Domethënë kanë zbuluar praktikat abuzive nga shteti, të cilat janë sekrete pikërisht sepse janë të paligjshme.
Në vend që të persekutojë informatorët, shteti duhet të jetë më i kujdesshëm që të mos përdorë praktika të paligjshme dhe të mbrojë informacione të tilla të ndjeshme, sepse nëse një gazetar mund t’i gjejë, është edhe më e lehtë për një spiun armik që ta gjejë atë.
Askush, përveç lexuesve dhe shikuesve, nuk mund të japë titullin e gazetarit, e lëre më Putinin apo Departamentin e Drejtësisë të SHBA. Vetëm diktaturat pretendojnë fuqinë për të krijuar një regjistër gazetarësh ose për të dhënë karta shtypi. Në Spanjë, gazetarët e një moshe të caktuar flasin nga përvoja jonë.
Assange dhe Navalny kanë fituar titullin të quhen gazetarë. Nuk kanë qenë gazetarë “të zakonshëm”, sigurisht, por e meritojnë këtë titull sepse kanë arritën të përdorin teknologjitë e reja në shërbim të informacionit, dhe sepse ato e kanë çuar lirinë e shprehjes në pasojat e saj maksimale.
Nëse misioni i shtypit është të raportojë atë që të fuqishmit nuk duan të dihet, kjo është pikërisht ajo që kanë bërë Navalny dhe Assange./Përshtati “Pamfleti” nga “WolrdCrunch”
