Inteligjenca njerëzore është një tipar kompleks i ndikuar nga një sërë faktorësh që variojnë nga variablat gjenetikë deri tek ato mjedisore, shkruan scientificorigin.
Ndryshueshmëria në inteligjencë midis individëve është një temë e hulumtimit dhe debatit të gjerë brenda komunitetit shkencor, duke përfshirë fusha të tilla si gjenetika, neuroshkenca, psikologjia dhe arsimi.
Ky artikull shqyrton arsyet e shumëanshme pse disa njerëz duken më të zgjuar se të tjerët, duke shqyrtuar ndërveprimin e predispozitave gjenetike, ndikimet mjedisore, mundësitë arsimore dhe më shumë.
Trashëgimia gjenetike
Inteligjenca është pjesërisht e trashëgueshme. Studimet, duke përfshirë ato për binjakët dhe fëmijët e birësuar, sugjerojnë se 40-80% e variancës në IQ midis individëve mund t’i atribuohet dallimeve gjenetike.
Gjenomi i njeriut përmban një mori gjenesh që kontribuojnë në arkitekturën nervore thelbësore për funksionet njohëse. Ndryshimet në këto gjene midis individëve mund të çojnë në dallime të rëndësishme në aftësitë njohëse.
Ndërveprimet Gen-mjedis
Shprehja e potencialit gjenetik shpesh ndikohet nga mjedisi. Për shembull, një fëmijë që trashëgon gjene që mund të çojnë në inteligjencë të lartë mund të mos e arrijë potencialin e tij të plotë nëse rritet në një mjedis të privuar. Në të kundërt, një mjedis mbështetës, stimulues ndonjëherë mund të kompensojë mungesën e një predispozicioni gjenetik ndaj inteligjencës së lartë.
Ndikimet mjedisore Faktorët socio-ekonomikë
Statusi socio-ekonomik (SES) i një familjeje mund të ndikojë ndjeshëm në zhvillimin kognitiv. Faktorë të tillë si ushqimi, aksesi në burimet arsimore dhe ekspozimi ndaj faktorëve stresues (p.sh., paqëndrueshmëria financiare, siguria e lagjes) mund të ndikojnë në aftësitë njohëse. Fëmijët me prejardhje më të lartë socio-ekonomike priren të kenë akses në mundësi dhe burime më të mira arsimore, të cilat mund të përmirësojnë zhvillimin kognitiv. Arsimi dhe mundësitë e të mësuarit Edukimi luan një rol kritik në zhvillimin intelektual. Shkollimi cilësor mund t’i ndihmojë individët të zhvillojnë aftësi të të menduarit kritik, aftësi për zgjidhjen e problemeve dhe njohuri të përgjithshme.
Për më tepër, të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe kurioziteti intelektual – tipare që ndiqen më lehtë në mjedise që vlerësojnë arsimin – kontribuojnë ndjeshëm në aftësitë intelektuale të një individi.
Ndikimi kulturor Sfondi kulturor gjithashtu ndikon në zhvillimin kognitiv.
Kultura të ndryshme theksojnë aftësi të ndryshme njohëse të cilat mund të ndikojnë në performancën në testet e inteligjencës. Për shembull, disa kultura mund të theksojnë memorizimin dhe mësimin përmendsh, ndërsa të tjerat mund t’i japin përparësi zgjidhjes së problemeve dhe kreativitetit./albeu
