80 vite nga bom*ardimi i Hiroshimës/ Si e zgjoi Japonia “gjigantin e fjetur” dhe nisi Epoka Bërth*more

Ushtria mori një lajm të ngjashëm nga telegrafi hekurudhor: një shpërthim i raportuar.

Por radari nuk kishte zbuluar një sulm ajror. Me sa duket, kishte pasur një gabim.

Tokio u përpoq të kontaktonte Hiroshimën. Heshtje. Një oficer i ri mori urdhër të fluturonte atje dhe të hetonte. Njëqind milje larg destinacionit të tij, ai pa një re tymi.

Kur ai dhe piloti i tij arritën në Hiroshima, ata panë shkatërrime të papara më parë: ndërtesa të rrafshuara, një qytet në flakë, tym dhe re të çuditshme në qiell.

Do të duheshin disa orë para se Tokio të zbulonte se çfarë e kishte shkaktuar këtë, por ky ishte kulmi i një historie që kishte filluar katër vjet më parë, sipas The Times.

7 dhjetor 1941, shënoi fillimin e një prej kapitujve më tragjikë të Luftës së Dytë Botërore në Lindjen e Largët. Japonia, me një seri sulmesh rrufe, sulmoi kolonitë britanike në Malajzi, Hong Kong, Singapor, Borneo dhe Burma, si dhe shtete të tjera si Inditë Lindore Hollandeze, Tajlanda dhe Kina. Pushtimet shoqëroheshin me brutalitet ndaj civilëve dhe robërve të luftës.

Objektivi i Japonisë ishte të siguronte territore dhe burime natyrore, veçanërisht naftë, por kjo e vuri përballë pranisë amerikane në rajon – sidomos në Filipine.

Për të neutralizuar Marinën Amerikane, Japonia ndërmori sulmin surprizë mbi bazën detare në Pearl Harbor, në Hawaii. Edhe pse goditja nxori jashtë funksionit disa anije amerikane, aeroplanmbajtëset – asetet më jetike – mbetën të paprekura. Por pasoja më e madhe ishte se Shtetet e Bashkuara hynë zyrtarisht në luftë.

Në vend që të forconin kontrollin rajonal, Japonia zgjoi gjigantin në gjumë – industria amerikane filloi me ritme të jashtëzakonshme ndërtimin e një flote të re.

Në qershor 1942, Japonia pësoi një humbje vendimtare në Atollin Midway, territor strategjik amerikan, ku humbi katër aeroplanmbajtëse, mjete të pazëvendësueshme. Nga ai moment, Japonia nisi rrugën e pashmangshme të rënies.

Gjatë viteve që pasuan, forcat britanike, të Commonwealth-it, kineze dhe veçanërisht amerikane, filluan të përparojnë në Paqësor, në një fushatë të quajtur “island hopping”. Betejat ishin të përgjakshme: Guadalcanal, Saipan, Iwo Jima dhe Okinawa, sollën forcat aleate pranë brigjeve të Japonisë.

Në korrik 1945, Japonia ishte e shteruar nga burimet, ndërsa Aleatët kishin triumfuar në Europë dhe po dërgonin forca drejt Lindjes. Megjithatë, Japonia refuzonte dorëzimin.

Aleatët planifikuan një pushtim amfib në Kyushu, më 1 nëntor 1945 – një betejë që pritej të sillte miliona viktima.

Plani sekret: Fundi i luftës përmes fuqisë bërthamore

Shkenca bërthamore kishte dëshmuar se energjia e madhe mund të lirohej përmes ndarjes së atomit. Megjithatë, vetëm projekti amerikan Manhattan, nën drejtimin e J. Robert Oppenheimer, arriti ta konkretizonte këtë në armë. Më 16 korrik 1945, në shkretëtirën e New Mexico-s, u testua me sukses arma e parë bërthamore – Testi Trinity.

Më 26 korrik, Presidenti Truman dhe aleatët lëshuan Deklaratën e Potsdamit, duke kërkuar dorëzim të pakushtëzuar nga Japonia dhe duke paralajmëruar për “shkatërrim të menjëhershëm dhe të plotë”. Japonia e injoroi paralajmërimin.

6 gusht 1945 – Një mëngjes i qetë që u shndërrua në ferr

Qytetarët e Hiroshimës u zgjuan në një mëngjes të ngrohtë e të qetë. Alarmet e natës për sulm ajror ishin rremë. Askush nuk e priste atë që do të ndodhte.

Ora 08:15 – një top zjarri me temperaturë ylli shpërtheu në qiell. Brenda një sekonde, diametri i shpërthimit arriti 270 metra. Njerëzit brenda një gjysmë milje nga epiqendra u avulluan, duke lënë vetëm hije të djegura në tokë e mure. Temperatura në tokë arriti afro 4,000°C. Rreth 80,000 persona humbën jetën menjëherë.

Të tjerët pësuan djegie të tmerrshme nga rrezatimi. Kiyoshi Tanimoto, një pastor metodist, e përshkroi: “Një blic drite preu qiellin… dukej si një fletë dielli.”

Valët goditëse udhëtuan me shpejtësi 1,580 km/h. Dritaret u thyen, pluhuri dhe tymi u përhapën. Një foto nga konvoji amerikan tregon renë e kërpudhës, e cila arriti deri në 15 km lartësi.

Koloneli Paul Tibbets, piloti i avionit Enola Gay, tha: “Qyteti që e pamë qartë në diell, tani ishte një njollë e shëmtuar. Zjarre po shpërthenin kudo.”

Në Tokio, lajmet vinin njëri pas tjetrit. Një raport tregonte: “E gjithë Hiroshima u shkatërrua menjëherë nga një bombë e vetme.” Po atë mbrëmje, Shtetet e Bashkuara konfirmuan: “Bombë e madhe u hodh mbi Hiroshima më 5 gusht në orën 19:15 sipas kohës së Uashingtonit.” Truman, që kishte marrë vendimin pas shumë diskutimesh, e dinte se kjo fuqi duhej demonstruar edhe një herë për të çuar luftën drejt fundit.

Dy ditë më vonë – bomba që gati nuk u hodh

Më 8 gusht 1945, nisi një tjetër mision nga ishulli Tinian, me objektiv Nagasakin. Historia e kësaj bombe është po aq dramatike – dhe do të pasohet nga kapitulli tjetër i një fundi të kobshëm që ndryshoi rrjedhën e njerëzimit.

80 vite më pas, bota ende jeton nën hijen e atyre dy ditëve të gushtit 1945. Shkatërrimi i Hiroshimës nuk ishte vetëm fundi i një lufte, por edhe fillimi i një epoke të re – epokës bërthamore.