Botë të fundosura nën Paqësor? Shkencëtarët, të hutuar nga strukturat masive të gjetura thellë nën oqean që ‘nuk duhet të ekzistojnë’

Nga Atlantida në El Dorado dhe Avalon, legjenda na tregon se Toka është e mbushur me toka të humbura, që dikur pësuan një rënie dramatike.  

Ndërsa këto konsiderohen zakonisht mite shpikëse, një studim i ri zbulon prova për ‘një botë të humbur’ nën Oqeanin Paqësor.

Shkencëtarët në ETH Cyrih dhe Institutin e Teknologjisë në Kaliforni, (Caltech) kanë gjetur struktura masive thellë nën ujërat e Paqësorit që ‘nuk duhet të ekzistojnë’. 

Ky material misterioz – i cili po bën që valët sizmike në rajon të sillen çuditshëm – mund të jetë dëshmi e një toke të humbur nga qindra miliona vjet më parë. 

Sipas teorive aktuale shkencore, materiali anormal në mantelin e poshtëm, rreth 600 milje (1000 km) nën ujë, ‘nuk duhet të gjendet’ atje. 

Të përshkruara si një ‘mister i madh’, gjetjet sfidojnë ‘kuptimin tonë aktual se si funksionon Toka’, sipas studiuesve. 

“Përcaktimi i strukturës së Tokës është thelbësor për të zbërthyer dinamikën e saj të brendshme”, thonë ekipi në punimin e tyre . 

“Këto gjetje sugjerojnë origjinë më të ndryshme për këto anomaly, në mantelin e poshtëm të Tokës.” 

Toka përbëhet nga tre shtresa – korja, manteli dhe bërthama, e cila më vonë u nda në ‘të brendshme’ dhe ‘të jashtme’.

Problemi është se askush nuk mund të shohë brenda Tokës, as dikush nuk mund të shpojë aq thellë sa të marrë mostra shkëmbi nga manteli. 

Në vend të kësaj, shkencëtarët studiojnë shpejtësitë e valëve sizmike – dridhjet e shkaktuara nga tërmetet dhe shpërthimet – ndërsa ato udhëtojnë nëpër brendësi të planetit. 

Stacionet sizmografike regjistrojnë këto valë dhe në bazë të këtyre regjistrimeve, ekspertët mund të nxjerrin përfundime për strukturën dhe përbërjen e Tokës.  

“Kjo është shumë e ngjashme me mënyrën se si mjekët përdorin ultratinguj për të imazhuar organet, muskujt ose venat brenda trupit, pa e hapur atë,” tha ETH Zurich. 

Dihet gjithashtu mirë se litosfera e Tokës – guaska e saj shkëmbore, më e jashtme, që përfshin pjesën e sipërme të mantelit dhe kores – është e formuar nga rreth 15 pllaka tektonike. 

Aktiviteti sizmik mund të zbulohet përgjatë kufijve të pllakës tektonike, ku pllakat fërkohen me njëra-tjetrën. 

Por në të kaluarën e lashtë, pllaka të mëdha janë zhdukur që atëherë në mantelin e Tokës, me anë të ‘subduksionit’.

Si e dinë shkencëtarët për brendësinë e Tokës?

Askush nuk mund të shohë brenda Tokës, as nuk mund të shpojë aq thellë sa të marrë mostra shkëmbi nga manteli, shtresa midis bërthamës dhe kores së Tokës. 

Pra, gjeofizikanët përdorin metoda indirekte për të parë se çfarë po ndodh thellë, nën këmbët tona.

Për shembull, ata përdorin sizmogramë, ose regjistrime të tërmeteve, për të përcaktuar shpejtësinë me të cilën përhapen valët e tërmetit.

Më pas ata e përdorin këtë informacion për të llogaritur strukturën e brendshme të Tokës – ngjashëm me mënyrën se si mjekët përdorin ultratinguj për të parë brenda trupit.

Ky është procesi gjeologjik në të cilin një skaj i një pllake detyrohet nën skajin e tjetrës – dhe me kalimin e kohës një pllakë e tërë mund të humbasë. 

Në të kaluarën, sizmologët kanë përcaktuar pozicionin e pllakave tektonike të zhytura në të gjithë mantelin e Tokës, por ato kanë qenë gjithmonë nën zona zhytjeje. 

Në studimin e ri, kërkuesit ETH Cyrih dhe Caltech përdorën një teknikë llogaritëse të quajtur ‘inversioni i formës së valës së plotë’ e cila ndërton një imazh 3D të Tokës duke përdorur të dhënat e valëve sizmike.  

Ata identifikuan zona poshtë Paqësorit që duken si mbetje pllakash të zhytura, por shumë larg kufijve të pllakave pa prova gjeologjike të zhytjes së kaluar.

Paqësori është një pjatë e madhe, kështu që nuk duhet të ketë asnjë material zhytës poshtë tij. 

Kjo sugjeron që anomalitë nuk janë pllaka të zhytura të humbura. Megjithatë, çfarë është materiali në vend të kësaj – ose çfarë do të thotë për dinamikën e brendshme të Tokës – është diçka si një enigmë. 

“Është si një mjek që ka ekzaminuar qarkullimin e gjakut me ultratinguj për dekada dhe gjen arteriet pikërisht aty ku i pret,” tha bashkëautori, profesor Andreas Fichtner, sizmolog në ETH Cyrih. 

“Pastaj, nëse i jepni një mjet të ri, më të mirë ekzaminimi, ai papritmas sheh një arterie në vithe që në të vërtetë nuk i përket. Pikërisht kështu ndihemi për gjetjet e reja.’ 

Megjithatë, studiuesit paraqesin disa teori prapa anomalive, të cilat do të kishin nevojë për më shumë informacion nga valët – jo vetëm shpejtësia e tyre – për të krijuar ndonjë përfundim të fortë. 

Ato mund të jenë materiale të lashta, të pasura me silicë që ka qenë aty, që nga formimi i mantelit rreth katër miliardë vjet më parë. 

Përndryshe, ato mund të jenë zona ku shkëmbinjtë e pasur me hekur, grumbullohen si pasojë e lëvizjeve të mantelit gjatë miliarda viteve. 

“Ekziston një gamë e larmishme shpjegimesh të mundshme për zbulimin e anomalive të shpejtësisë pozitive të valës në mantelin (të ulët) të Tokës, përveç pranisë së pllakave të zhytura,” përfundojnë ata në punimin e tyre. 

“Kërkimi ynë nënvizon rolin kritik të përmbysjes së formës së valës së plotë, si një mjet i domosdoshëm në eksplorimin e mantelit.” / Daily Mail.