Revista e madhe franceze L’Express ka zbuluar se ish-redaktori i saj i shquar, Philippe Grumbach, ka spiunuar për Bashkimin Sovjetik për 35 vjet. Grumbach ishte një figurë jashtëzakonisht e lidhur me shoqërinë franceze për dekada.
Ai numëronte në shoqërinë e tij si miq të ngushtë presidentë, aktorë dhe gjigantë letrarë. Ai ishte një figurë legjendare në gazetari, i cili formoi drejtimin editorial të një prej botimeve më të suksesshme të Francës.
Kur vdiq në vitin 2003, Ministri i Kulturës Jean-Jacques Aillagon tha se Grumbach kishte qenë “një nga figurat më të paharrueshme dhe më të respektuara në mediat franceze”.
Por, ai ishte gjithashtu “Brok”, një spiun i agjencisë ruse të inteligjencës KGB.
Prova të gjera të jetës së dyfishtë të Grumbach mund të gjenden në të ashtuquajturat arkiva Mitrokhin – të quajtur sipas majorit sovjetik, i cili kontrabandoi mijëra faqe dokumente nga arkivat sovjetike dhe ia dorëzoi Britanisë në vitin 1992.
Ato u përpiluan më vonë në një libër nga Christopher Andreë dhe vetë Vasili Mitrokhin. Në mesin e mijëra faqeve të dokumenteve ka profile që përvijojnë karakteristikat e perëndimorëve që spiunuan për Bashkimin Sovjetik.
Disa muaj më parë, një mik i Etienne Girard, redaktor i çështjeve sociale në L’Express dhe bashkëautor i ekspozitës së Grumbach, e informoi atë se një i njohur që po hulumtonte dosjet Mitrokhin kishte hasur në përmendje të L’Express.
Dokumentet thoshin se një agjent me emrin e koduar Brok punonte për KGB-në – dhe shkruante detaje biografike që përputheshin me Grumbach. Interesi i z. Girard u zgjua menjëherë.
“Fillova të gërmoj në të dhe gjeta emrin e Grumbach të shkruar në rusisht, dhe disa foto”, tha Girard për BBC.
“Dhe më pas gjërat u bënë shumë më serioze. Unë rashë në kontakt me shërbimin sekret francez për të konfirmuar se Brok ishte me të vërtetë Grumbach – dhe gjërat dolën nga atje.”
I lindur në Paris në 1924 në një familje hebreje, Grumbach u largua nga Franca me nënën dhe vëllezërit e motrat e tij në vitin 1940 – viti kur Gjermania naziste pushtoi dhe Marshali Philippe Pétain mori pushtetin në Vichy me një regjim kolaboracionist.
Grumbach iu bashkua ushtrisë amerikane pothuajse menjëherë dhe luftoi përkrah rezistencës në Algjeri në vitin 1943. Pas luftës, ai iu bashkua agjencisë së lajmeve AFP – por dha dorëheqjen menjëherë pas kësaj në shenjë proteste ndaj veprimeve të qeverisë franceze në luftën në Indokinë.
Në vitin 1954, Grumbach u punësua për të punuar në L’Express nga Jean-Jacques Servan-Schreiber, themeluesi i saj. Që atëherë, Grumbach filloi të fërkonte supet me disa nga figurat më të shquara franceze të shekullit të 20-të.
Ai ndihmoi në rehabilitimin e reputacionit të senatorit të atëhershëm – dhe presidentit të ardhshëm – Francois Mitterand, kur ai u akuzua për organizimin e një atentati të rremë në vitin 1960. Ai ishte i afërt me Servan-Schreiber, Presidentin Valéry Giscard d’Estaing dhe burrështetasin e shquar Pierre Mendès France.
Aktorët Alain Delon dhe Isabelle Adjani ishin të ftuar në dasmën e tij të vitit 1980, ku shkrimtari Francoise Sagan dhe Pierre Berge, bashkëthemelues i Yves Saint Laurent, ishin dëshmitarë ligjorë.
Dhe të mendosh se Grumbach ishte një spiun gjatë gjithë kohës. Disa mund ta shohin vendimin e tij për të spiunuar për Bashkimin Sovjetik si një përrallë romantike të besnikërisë ndaj një regjimi të dënuar.
Por vetë Mitrokhin spekuloi se megjithëse ishte ndoshta ideologjia ajo që e tërhoqi fillimisht Grumbach në KGB, pas vetëm disa vitesh arsyet e tij për të qëndruar si spiun kishin më pak të bënin me dëshirën për të çuar përpara kauzën e komunizmit në Evropë, dhe më shumë me dëshira për të fituar para të mjaftueshme për të blerë një apartament në Paris.
Stimujt financiarë ishin sigurisht tërheqës. Sipas dosjeve të Mitrokhin, vetëm ndërmjet viteve 1976 dhe 1978, Grumbach-ut iu dha ekuivalenti i 250,000 € (214,000 £) për shërbimet e tij në KGB. Në tre raste të tjera në vitet 1970, ai mori një bonus shtesë për të qenë një nga 13 spiunët më të mirë sovjetikë në Francë.
Megjithatë, është e paqartë se çfarë misionesh ka kryer saktësisht. Dosjet Mitrokhin tregojnë se gjatë zgjedhjeve presidenciale të vitit 1974, KGB-ja i dha atij dosje të fabrikuara, të cilat kishin për qëllim të krijonin tensione midis kandidatëve presidencialë të krahut të djathtë.
Edhe pse L’Express citon dokumente që thonë se Grumbach-ut iu besua misioni i “zgjidhjes së çështjeve delikate” dhe “ndërlidhjes me përfaqësuesit dhe drejtuesit e partive politike dhe grupeve”, ka pak shembuj të tjerë konkretë të Grumbach që ndihmonte në mënyrë aktive BRSS.
Ndoshta kjo është arsyeja që në fillim të viteve 1980, KGB-ja ndërpreu lidhjet me të. Sipas librit të dosjeve Mitrokhin, agjentët e KGB-së në Paris e konsideruan Grumbach-un “të pasinqertë” dhe mendonin se ai i ekzagjeronte aftësitë e tij për të mbledhur informacion dhe vlerën e inteligjencës së tij. Ai u lirua në vitin 1981.
Nuk do ta dimë kurrë nëse Grumbach u qetësua që jeta e tij e dyfishtë nuk kishte më, apo si ndihej për vitet e shërbimit të tij në KGB.
Qoftë për shkak të turpit apo ndjenjës së vazhdueshme të besnikërisë, ai hodhi poshtë përpjekjen e vetme të njohur në vitin 2000 nga një gazetar, Thierry Wolton, për të mësuar më shumë rreth viteve të tij si spiun.
Grumbach fillimisht dukej se e pranonte në mënyrë të zhdrejtë të kaluarën e tij, por më vonë u rikthye, duke kërcënuar se do ta padiste Ëolton-in nëse do të vazhdonte me librin që po planifikonte.
Wolton hoqi dorë nga projekti, por duket se incidenti ndezi tek Grumbach një dëshirë për të folur për përvojën e tij. E veja e tij Nicole tha së fundmi për L’Express se, menjëherë pas vizitës së Wolton, burri i saj i ndjerë i tha të vërtetën. “Ai më shpjegoi se kishte punuar për KGB-në para se të martoheshim”, tha ajo për revistën.
Ajo tha se ai përmendi se ishte “i revoltuar” nga racizmi që ai dëshmoi në Teksas ndërsa ishte në ushtrinë amerikane, dhe la të kuptohej se kjo e shtyu atë të kërkonte një bashkëpunim me BRSS.
“Ai shtoi se donte të ndalonte pothuajse menjëherë, por se ishte kërcënuar”, tha Nicole për L’Express. Girard thotë se nuk e kishte problem të zbulonte të vërtetën për ish-kryeredaktorin e saj.
“Patjetër që kisha ndjenjën se po bëja punën time. Varet nga ne që të bëjmë hetimin, sepse kjo na përket neve – edhe nëse do të thotë të zbulojmë të vërteta të pakëndshme,” tha ai.
Shkrimi i pjesës zgjati tre muaj, por u shpërblye. Pothuajse çdo media në Francë e ka marrë këtë histori – ndoshta sepse shumë e kujtojnë ende Grumbach-un si një figurë madhështore që dominoi peizazhin mediatik francez për dekada.
Disa mund të tundohen të heqin pluhurin nga kopjet e tyre të vjetra të L’Express nga vitet e Grumbach në kërkim të mesazheve subkoshiente pro-sovjetike. Por ata nuk kanë gjasa të gjejnë gjë.
Në vitet 1950, gjatë periudhës së parë të Grumbach si kryeredaktor, L’Express anonte majtas pa e mbështetur kurrë komunizmin; në vitet 1970, kur Grumbach ishte përsëri në krye, L’Express u zhvendos në një hapësirë vendosmërisht të moderuar, liberale, centriste.
Siç thekson raporti në L’Express, puna e Grumbach si spiun nuk ishte kurrë të përhapte propagandë. “Ai ishte i kujdesshëm për ta mbajtur punën e tij si spiun të ndarë nga puna e tij si redaktor i revistave,” tha z. Girard.
“Por pikërisht kjo është arsyeja pse gjithçka funksionoi. KGB-ja donte që ai të mbante mbulesën e një borgjezi centrist për të vazhduar të fluturonte nën radar.” “Ishte plotësisht në frymën e KGB-së. Ishte një veprim i zgjuar. Dhe funksionoi.”/OraNews
